:: Historia walk o Festung Breslau oddziałów RKKA

Oblężenie Festung Breslau było efektem działań 1 Frontu Ukraińskiego (pod dowództwem marszałka Iwana Koniewa). Jednostki radzieckie weszły na teren dolnego śląska w styczniu 1945 roku. Były to 3 Armia Pancerna Gwardii, 4 Armia Pancerna, 5 Armia Gwardii, 6 Armia, 13 Armia, 21 Armia i 52 Armia. Po prawie dwumiesięcznych walkach, w nocy z 15 na 16 lutego, wojskom Armii Czerwonej udało się ostatecznie zamknąć pierścień wokół Breslau. Dokonały tego głównie jednostki 6 Armii (pod dowództwem gen. Władymira Aleksiejewicza Głuzdowskiego) oraz 5 Armii Gwardii, 52 Armii i inne. Rozmieszczenie wojsk 6 Armii wokół Breslau wyglądało następująco (stan z dnia 18 lutego 1945 roku):
22 Korpus (Dow. Gen Fiodor Zacharow)
- 218 Dywizja Piechoty stacjonowała na linii Bieńkowice, Wysoka, Bielany Wrocławskie.
- 309 Dywizja Piechoty Klecina, Oporów, Wrocław Zachodni
74 Korpus (Dow. A. Worożyszczew)
- 359 Dywizja Piechoty Żerniki, Strachowice, oraz zajmowali brzeg rzeki Ślęza od Nowego Dworu do Muchoboru
- 181 Dywizja Piechoty początkowo stacjonowała na Leśnicy lecz spychali odział SS "Besslein" w kierunku Maślic i Pilczyc
34 Korpus, 5 Armii Gwardii stacjonował na linii Trestno, Mokry Dwór, Radwanice, jednak w nocy z 17 na 18 lutego pozycje tej jednostki zostały zajęte przez 273 Dywizje Piechoty 6 Armii, a 34 Korpus został przydzielony do innych działań i nie brał on udziału w szturmie Breslau.
294 Dywizja Piechoty oraz 77 Polowy Rejon Umocniony wchodzące w skład 52 Armii (zostały przeniesione do 6 Armii po 16 lutego 1945 roku) stacjonowały na linii Zakrzów, Psie Pole, Widawa.

Jak widać powyżej 6 Armia nie była jednostką pełnoetatową. Składała się tylko z 2 korpusów (trzeci korpus tej armii, 55, został przeniesiony do 21 Armii jeszcze przed walkami na dolnym śląsku), a 22 Korpus składał się tylko z dwóch dywizji. Wynikało to z tego że dowództwo radzieckie źle oszacowało liczebność garnizonu Festung Breslau. Sądzili że takie siły będą wystarczające do zdobycia twierdzy a resztę jednostek wysłano na zachód w celu forsowania Nysy Łużyckiej. Efektem tego błędnego rozumowania była trwająca ponad 60 dni krwawa batalia, w której życie straciło wiele żołnierzy i cywilów a miasto zostało obrócone w płonącą stertę gruzów.

Po zamknięcia pierścienia wokół twierdzy Rosjanie zaczęli sposobić się do szturmu Breslau. Zaczęto zajmować najdogodniejsze pozycje do wyprowadzenia ataku. W tym celu żołnierze 272 pułku piechoty (wchodzący w skład 218 DP), wraz z pododdziałem rozpoznawczym 309DP, zajęli 21 lutego rozgłośnię radiową przy dzisiejszej ulicy Karkonoskiej. Dzień później z tego kierunku wojska 22 Korpusu przypuściły pierwszy szturm. Uderzenie nastąpiło z południa, żołnierze radzieccy sforsowali nasyp kolejowy koło wcześniej zajętej rozgłośni. Dokonali tego żołnierze 309 DP i 218 DP. Dzięki małemu odcinkowi, na jakim doszło do szturmu (na dywizję przypadało około 800 metrów), udało się przedrzeć. Jednakże później żołnierze radzieccy napotkali na silny opór wroga w dzisiejszym parku południowym oraz w zajezdni tramwajowej przy ulicy Powstańców Śląskich (budynek zajezdni był broniony przez wojska Hitlerjugend i kilkukrotnie przechodził z rąk do rąk). Także 273 DP znajdująca się na prawej flance walczących dywizji przystąpiła do szturmu. W okresie 22 do 24 lutego dywizja zdobyła Książę Małe i Wielkie oraz toczyła boje na Tarnogaju (ciężkie walki zostały stoczone o zabudowania gazowni). Z kolei 309 DP po ostatecznym zdobyciu zajezdni, skierowała się na północ, co zaowocowało 23 lutego przebiciem się do dzisiejszej ulicy Hallera i zdobyciem koszar wojskowych. Następnego dnia żołnierzom tej dywizji udało się zająć sztab wojskowy przy ulicy Gajowickiej, ulice Zaporoską i plac Hirshfelda, jak i wyjść na południowo-zachodni skraj placu Powstańców Śląskich. W tym czasie 218 DP zmierzająca w kierunku północnym rejonami dzisiejszej ulicy Ślężnej, zdobyła kompleks cmentarzy pomiędzy tą ulicą a Borowską (dziś w tam znajduje się cmentarz żołnierzy Armii Czerwonej). Z kolei żołnierzom 359 DP znajdującej się na lewej flance 309DP, udało się zająć Cmentarz Grabiszyński. Silny opór obrońców, wzrastający wraz z malejącą odległością od centrum miasta, spowodował spowolnienie szturmu. Kolejne próby natarcia, jakie czynili Rosjanie, nie przynosiły efektów, szturm zmienił się w walkę pozycyjną, która toczyła się o każdy budynek, a nawet o pojedyncze piętra. Dotychczasowa organizacja wojsk radzieckich nie sprawdziła się w ciężkich warunkach, jakie panowały w wielkim wykrwawiającym się mieście. Dlatego dowództwo 6 Armii przeorganizowało podległe odziały. Od tego momentu podstawową jednostką był odział szturmowy. 19 marca linia frontu oparła się o ulice Jesionową, Kamienną, Borowską, Lwowską, skrzyżowanie ulic Skwierzyńskiej i Szczęśliwej, południowy skraj Placu Pereca i południowo-wschodnią część ulicy Grabiszyńskiej. Ponadto 181DP zdobyła Pracze Odrzańskie a 294 DP znajdująca się po drugiej stronie Odry, zajęła Widawę, Lipę Piotrowską i Polanowice.

Pod koniec marca 1945 roku, wojska radzieckie zaczęły przygotowania do nowego szturmu miasta. Dowództwo armii zdecydowało się na atak od strony zachodniej. Dlatego też 218 DP, znajdująca się do tej pory w centrum linii 22 Korpusu, została przeniesiona na jego lewe skrzydło (dywizja zajęła część ulicy Grabiszyńskiej i tego samego dnia zdobyła zakłady Junkersa). Ponadto 294 DP znajdująca się na drugim brzegu Odry została przeniesiona na pozycje 181 DP, a tak z kolei zajęła część pozycji 309 DP (od ulicy Stalowej do zakładów Linke-Hoffman i Famo). W początkowych planach kolejnego szturmu, była także uwzględniona 2 Armia Wojska Polskiego. Od 21 marca, do 4 kwietnia stacjonował ona w okolicach
Trzebnicy. Jednakże dowodzący 1 Frontem Ukraińskim, twierdzili że polscy żołnierze będą bardziej potrzebni w walkach na zachodzie, niż w zdobywaniu okrążonej twierdzy. Dlatego żadna polska jednostka nie wzięła czynnego udziału w walkach na terenie Festung Breslau. Bez polskich wojsk, 6 Armia 1 kwietnia przypuściła kolejny szturm na Breslau. W początkowych dniach, udało się zająć lotnisko na Gądowie (które było ostatnim obiektem tego typu w twierdzy, nie licząc budowanego lotniska na placu Grunwaldzkim). Także w tym czasie udało zająć się kompleks przemysłowy zakładów Linke-Hoffman i Famo (dzisiejsze zakłady Pafawag i Dolmel). 10 kwietnia linia frontu na zachodzie miasta opierała się o zachodni skraj Lasku Dębowego, skrzyżowanie ulic Legnickiej i Małopanewskiej, dalej na zachód od stacji kolejowej Wrocław Mikołajów, wzdłuż nasypu centralnej linii kolejowej i dalej ogródkami działkowymi do ulicy Stalowej. 15 kwietnia do walki została wprowadzona 135 DP, która zajęła pozycje po obydwu stronach ulicy Legnickiej. Szturm przerodził się w ciężkie walki miejskie, które toczyły się o każdy dom. Atakujący mieli ciężkie zadanie, ponieważ musieli przedzierać się poprzez zrujnowane kwartały (wyburzone bądź wypalone przez obrońców i własną artylerię i lotnictwo). Jednym z ostatnich dużych i ciężkich do zdobycia, punktów oporu wroga był schron przy dzisiejszym Placu Strzegomskim. Niemcy zniszczyli kamienice znajdujące się w jego sąsiedztwie, co zwiększyło pole ostrzału i utrudniło podejście do celu. Ściany budowli były na tyle grube, że żadne z znajdujących się na stanie armii dział, nie było wstanie go unieszkodliwić. Udało się to żołnierzom 135 DP, 25 kwietnia. Żołnierze tej dywizji do początku maja doszli do skraju dzisiejszego placu Jana Pawła II. Była to jedna z najbliższych pozycji, oddziałów radzieckich względem rynku miasta. 6 maja rozpoczęły się rokowania i pertraktacje w sprawie kapitulacji twierdzy.

W szturmie i walkach o Festung Breslau straciło życie wielu żołnierzy 6 Armii. Było to podyktowane złą, początkową oceną dowództwa, stanu personalnego garnizonu Festung Breslau. Zbyt mała liczba wojsk przeznaczona do zdobycia twierdzy, przyczyniła się do przerodzenia się szturmu w ciężkie walki uliczne, w których poza żołnierzami obu stron straciło życie wielu cywilów jak i robotników przymusowych.